Dulębianka była artystką, feministką, działaczką społeczną i partnerką życiową Marii Konopnickiej. Żyła sześćdziesiąt lat, z czego dwadzieścia spędziła z Marią Konopnicką w szokującym wówczas romansie. Konopnicka była wybitną polską pisarką, jej imieniem nazwano ulice, pomniki. Natomiast Dulębianka została zapomniana i powróciła tylko z powodu jej skandalicznej orientacji seksualnej, pisze krakowchanka.eu.
Przez ciernie do gwiazd – przez zakazy do edukacji
Maria Dulębianka urodziła się w Krakowie pod koniec 1858 roku. Chociaż ojciec Marii pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej, ale ich rodzina nie była biedna i rodzice byli w stanie zapewnić prywatną naukę swoim dzieciom. Nie odmawiali również Marii rozwijać się artystycznie. Tak jak wówczas kobiety nie mogły się uczyć, wyjechała do Paryża, do słynnej prywatnej szkoły malarskiej Académie Julian, gdzie podczas nauki musiała starać się bardziej niż mężczyźni. Co ciekawe, kobiety płaciły więcej za edukację, ponieważ nauka kobiet była uznana za ich kaprys. Najczęściej takie kobiety miały bogatych mężów lub rodziców i nie kierowały się chęcią zdobycia zawodu, który pomógłby im zarabiać na życie.
Maria często była chwalona za swój talent, który pomagał jej zarobić trochę pieniędzy, ponieważ jej portrety były wystawiane. Pomimo to nie jest dobrze znaną artystką i zapewne odpowiedź na pytanie, dlaczego nie zrobiła wówczas kariery, nie ogranicza się do tego, że związała swoje życie z Konopnicką, poświęcając dla niej swój talent. Poza tym grała na skrzypcach, znała różne języki, interesowała się wieloma rzeczami.
Relacje vs Samorealizacja: co rozsławiło Dulębiankę
Niektórzy twierdzą, że Maria Dulębianka zostałaby wielką artystką, gdyby nie spotkała się z Marią Konopnicką. Poznali się prawdopodobnie w Warszawie w 1989 roku, gdzie uczestniczyły w ruchach emancypacyjnych.
Dulębianka walczyła o przyjęcie kobiet do grona słuchaczy Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie oraz o utworzenie gimnazjum żeńskiego we Lwowie. Regularnie publikowała także w feministycznym czasopiśmie „Ster”, wydawanym przez Paulinę Kuczalską-Reinschmit.
Starsza o 20 lat Maria Konopnicka zachęciła młodą artystkę do aktywizacji działań na rzecz ochrony kobiet. Dulębianka uczestniczyła w zjazdach działaczek kobiecych, wygłaszała przemówienia, publikowała artykuły, organizowała demonstracje.
W 1902 roku wygłosiła w Krakowie wykład na temat twórczości artystycznej kobiety, co zainspirowało ją do opublikowania w 1903 roku odczytu „O twórczości kobiet” w zbiorze „Głos kobiet w kwestii kobiecej”.
Obie Marie łączyły jednak nie tylko wspólne ideały. Chociaż żadna z nich oficjalnie się do tego nie przyznała, ich związek był bardzo „intymny”. Stworzyli partnerstwo, które na początku XX wieku trudno było nazwać akceptowalnym.
Za terminem „przyjaciel” kryło się zbyt wiele niewypowiedzianych słów, a terminy „związek lesbijski” czy „związek partnerski” po prostu nie istniały w ówczesnej nomenklaturze. Na przełomie XIX i XX wieku kobieta mogła być tylko dziewicą, mężatką, wdową i bardzo rzadko rozwiedzioną, ponieważ moralność tamtych czasów w ogóle nie dopuszczała innych możliwości.
Dziś można się tylko domyślać, że połączyła ich gorąca miłość. Obie kobiety bardzo szybko się zaprzyjaźniły i stały się niemal nierozłączne. W listach do dzieci Maria Konopnicka zmieniła formę pierwszoosobową na „my”, a Marię nazywała męskim imieniem „Piotrek”. Dulębianka do końca życia nie była w związku z żadnym mężczyzną.
Jako posłanka Rady Miejskiej we Lwowie w 1919 roku, jako wysłanniczka Czerwonego Krzyża i delegatka Tymczasowego Komitetu Rządowego wyruszyła w niebezpieczną drogę z misją zbadania położenia jeńców w obozach ukraińskich. Podróżowali konno w silnych mrozach. Wszystkie delegatki zarazili się tyfusem od chorych polskich jeńców wojennych. Po powrocie do Lwowa na nich czekało entuzjastyczne przyjęcie. Maria Dulębianka zmarła na tyfus wkrótce po powrocie. Pogrzeb Dulębianki był jedną z największych manifestacji żałobnych we Lwowie. Uczestniczyło w nim wiele kobiet, w tym samotne matki i bezdomne dzieci, jej koleżanki, przedstawiciele władz miasta, wielu Polaków i Ukraińców. Dekretem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z 19 grudnia 1930 roku została odznaczona Krzyżem Niepodległości „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
