Znana w swojej ojczystej Polsce Wisława Szymborska zdobyła międzynarodowe uznanie, gdy w 1996 roku otrzymała literacką Nagrodę Nobla. Przyznając nagrodę, Akademia doceniła jej „poezję, która z ironiczną precyzją przekłada kontekst historyczny i biologiczny na fragmenty ludzkiej rzeczywistości”. Szymborska lubiła ukrócać ciężkie i mroczne tematy ironią i stylizacją – pisze krakowchanka.eu.
Rodzina i wykształcenie poetki
Wisława Szymborska urodziła się 2 lipca 1923 roku w Bninie, małym miasteczku pod Poznaniem. Tak wynika z jej aktu urodzenia, ale według informacji od jej rodziny urodziła się ona w Kórniku. Ciekawostką jest fakt, że Wisława to drugie imię poetki. Początkowo rodzice nadali jej imię Maria, a rodzina nazywała ją Iczną, od zdrobnienia Mariczna. Matką poetki była Anna Maria, a ojcem Wincenty Szymborski, który pracował jako zarządca dóbr hrabiego Władysława Zamoyskiego. Maria Wisława miała starszą siostrę, Nawoję. Gdy hrabia Zamoyski zmarł zaledwie rok po przybyciu Szymborskich do Kórnika, rodzina przeprowadziła się na 5 lat do Torunia, a następnie do Krakowa.
To właśnie w stolicy Małopolski młoda Wisława Szymborska rozpoczęła naukę, najpierw w Szkole Powszechnej im. Józefy Joteyko, a później w Gimnazjum Sióstr Urszulanek, a w czasie II wojny światowej studiowała na tajnych kompletach. Maturę zdała w 1941 roku.
Pierwsze osiągnięcia artystyczne
Po ukończeniu szkoły średniej w 1943 roku Wisława Szymborska podjęła pracę jako pracownik kolei, co pozwoliło jej uniknąć deportacji na roboty do III Rzeszy. W tym samym czasie wykonała swoje pierwsze ilustracje książkowe i zaczęła pisać opowiadania i wiersze. Miała wielki talent artystyczny.
Po wojnie, od 1945 roku, zaczęła brać czynny udział w życiu literackim Krakowa, m.in. jako członek grupy literackiej „Inaczej”. Studiowała polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a potem zmieniła kierunek na socjologię. Nie uzyskała dyplomu, a ze względu na trudną sytuację materialną zmuszona była zrezygnować z dalszej edukacji.
Swoje pierwsze wiersze publikowała w krakowskim “Dzienniku Polskim”, potem w “Walce” i “Pokoleniu”. W tym czasie Wisława Szymborska była powiązana ze środowiskiem, które akceptowało socjalistyczną rzeczywistość. W latach 1947-1948 była sekretarzem fortelu oświatowego Świetlica Krakowska i zajmowała się ilustracjami do książek. W 1949 roku nie dopuszczono do wydania pierwszego tomiku wierszy Szymborskiej pod tytułem “Wiersze”. PRL-owscy cenzorzy stwierdzili, że „nie spełnia wymogów socjalistycznych”.
Jej debiutem książkowym był wydany w 1952 roku zbiór wierszy pod tytułem „Dlatego żyjemy”. Szymborska została przyjęta do Związku Literatów Polskich. W latach 1953-1981 była członkiem redakcji „Życie Literackie”, gdzie od 1968 r. pisała stałą rubrykę „Lektury dodatkowe”, która później została również wydana w formie książki.
Dom Literatów i młoda rodzina Szymborskiej
W 1948 roku Szymborska została żoną Adama Włodka. Młode małżeństwo przeprowadziło się do słynnego Domu Literatów przy ulicy Krupniczej 22. Warunki tam panujące były, delikatnie mówiąc, mało komfortowe. W tej samej kamienicy mieszkali pisarze różnych pokoleń, którzy jednocześnie mieli różne poglądy, tworząc w ten sposób szczególne środowisko. W jadalni na parterze odbywały się wieczorami dyskusje, spotkania z pisarzami, a nawet tańce i kabarety. Szymborska zapamiętała przede wszystkim spotkanie z Jean-Paul Sartre’em. Niestety, słynny egzystencjalista wygłosił mowę na cześć komunizmu, której styl przypominał eulogie rodzimych agitatorów. Wisława i Adam Włodkowie organizowali też w swoim mieszkaniu cotygodniowe spotkania towarzyskie, podczas których wystawiali np. spektakle parateatralne.
Po Zjeździe Literatów w Szczecinie w 1949 roku Szymborska, wraz z innymi młodymi pisarzami ze środowiska krakowskiego, aktywnie uczestniczyła w kształtowaniu nowego ładu: brała udział w wyjazdach propagandowych dziennikarzy Życia Literackiego, spotykała się z czytelnikami zarówno z powodów stricte literackich, jak i w celu przekonania ich do przygotowywanej wówczas i uchwalonej w 1952 roku Konstytucji PRL.
Nowy etap twórczości i życia osobistego
W latach 1970-tych Wisława Szymborska rozpatrywała podania pisarzy zainteresowanych wstąpieniem do Związku. Było to pożyteczne zajęcie dla środowisk literackich. W 1966 roku, w związku z protestem przeciwko wyrzuceniu z partii Leszka Kołakowskiego, po latach wahań, cierpień i „ustępstw w lojalności”, poeta podjął decyzję o wystąpieniu z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Związek z Adamem Włodkiem nie trwał długo, zakończył się rozwodem w 1954 roku, ale byli małżonkowie pozostali przyjaciółmi, a literackim świadectwem ich dobrej relacji są wspomnienia noblistki i praca nad fragmentem wierszy w antologii świadectw “Godzina dla Adama”.
Od 1969 roku partnerem życiowym Szymborskiej był powieściopisarz i uczestnik Kampanii Wrześniowej, Kornel Filipowicz, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych. Filipowicz był cenionym pisarzem i mentorem dla młodych pisarzy. Małżonkowie wybierali się na rejsy kajakowe, spędzali wakacje w Papirnie i Olejnicy, zbierali grzyby lub łowili ryby nad Dunajcem, Skawą czy Rabą, w okolicach Nowego Sącza i Poznania.
W 1996 roku Szymborska otrzymała literacką Nagrodę Nobla. W 1991 roku Szymborska otrzymała Nagrodę Goethego, a w 1995 roku Nagrodę Herdera. W maju 1995 roku Uniwersytet Poznański nadał jej tytuł doktora habilitowanego. W 1996 roku Wisława Szymborska otrzymała Nagrodę Polskiego PEN Clubu oraz literacką Nagrodę Nobla. W 2001 roku została honorowym członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury. W 2011 roku otrzymała najwyższe odznaczenie państwowe – Order Orła Białego.
Co ona lubiła i o czym pisała
Szymborska była nierozerwalnie związana z Krakowem i wielokrotnie podkreślała swoje przywiązanie do tego miasta. Wielbicielem poezji Szymborskiej w Niemczech jest tłumacz literatury polskiej Karl Dedecius. Ważne miejsce w twórczości Wisławy Szymborskiej zajmują również limeryki, dlatego była ona członkiem Loży Limeryków pod przewodnictwem jej sekretarza Michała Rusinka. Wisława Szymborska uznawana jest również za twórcę i popularyzatora takich humorystycznych gatunków literackich jak lepieje, moskaliki, odwódki i altruiki. Jest jedną z najczęściej tłumaczonych polskich autorek. Jej książki zostały przetłumaczone na 42 języki. W 2003 roku część jej prywatnych utworów została opublikowana w książce “Rymowanki dla dużych dzieci”.
Polska noblistka kochała i doceniała zwierzęta, zwłaszcza małpy, o których pisała w swoich wierszach. Szymborska podziwiała Jane Goodall, która poświęciła swoje życie ochronie szympansów. Kolejną osobą, z którą czuła duchową więź był Woody Allen, ze swoim niezwykłym poczuciem humoru.
Dziesiątki anegdot umacniają reputację Szymborskiej jako jednej z najbardziej lubianych polskich pisarek. Aż do śmierci spowodowanej rakiem płuc w 2012 roku trzymała się z dala od publicznych wydarzeń i samouwielbienia. Jej twórczość unika też wysokiej abstrakcji i ideologicznej żarliwości.
Nie bała się poruszać poważnych tematów – natury rzeczywistości; powstania i upadku cywilizacji; wojny, terroryzmu i śmierci. Ale jednak zawsze wyróżniał ją suchy humor i powściągliwa elegancja. Jej język jest zakorzeniony w mowie potocznej, prosty, a jednocześnie zdumiewająco mocny.
